10 kwietnia 2019 roku stał się dla społeczności Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach dniem znamiennym. Tego bowiem dnia, delegacja uczniów i nauczycieli na czele z dyrektorem szkoły Romualdem Grzybowskim, na zaproszenie kancelarii Senatu Rzeczypospolitej Polskiej udała się do Warszawy. Powód wyjazdu był niezwykle ważny. 11 kwietnia – w 10. rocznicę śmierci Profesora Andrzeja Stelmachowskiego odbyło się otwarcie wystawy poświęconej Patronowi naszej szkoły, jego życiu, pracy zawodowej oraz działalności na rzecz Polonii.
Otwarcia wystawy dokonał Marszałek Senatu Stanisław Karczewski. Listy do uczestników znamiennego spotkania wystosował Marszałek Sejmu Marek Kuchciński oraz prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński. W przemówieniach dostojnych osób i listach niejednokrotnie powtarzały się słowa – Wielki Patriota, sprawiedliwy, wierny zasadom chrześcijańskim, pracowity, wierny danemu słowu. Był nad wyraz uczciwym i sprawiedliwym człowiekiem, który zawsze kierował się interesem społecznym
Andrzeja Stelmachowskiego wspominała Alicja Grześkowiak, marszałek Senatu w latach 1997-2001.Senator Janina Sagatowska, przewodnicząca senackiej Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, Maciej Łopiński, który pracował w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ksiądz prof. Roman Dzwonkowski, który współpracował z profesorem we „Wspólnocie Polskiej”, obecny prezes „Wspólnoty Polskiej” Dariusz Bonisławski, syn Andrzeja Stelmachowskiego Stanisław.
Andrzej Stelmachowski w różnych okresach swego życia pełnił wiele funkcji: w 1980 roku był doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. W latach 1982 – 1985 przewodniczył Komitetowi Organizacyjnemu Kościelnej Fundacji na rzecz Rolnictwa. W latach 1987 -1990 był prezesem warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Od lutego 1990 roku do 11 maja 2008 roku był inicjatorem założenia i pierwszym prezesem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska“, którego celem jest umocnienie więzi osób polskiego pochodzenia i Polaków mieszkających za granicą oraz niesienie pomocy w zaspokajaniu potrzeb rodaków rozsianych po świecie. Pośmiertnie został odznaczony Orderem Orła Białego.
Jesteśmy dumni, że nasz szkolny zespół "Tęcza", kierowany przez p. Lilię Kieras miał honor uświetnić tak ważną uroczystość śpiewem i graniem na skrzypcach. Dla zespołu to było wielkie wyzwanie wystąpić przed tak zacną publicznością.
Podczas spotkania nauczyciele i uczniowie ze Starych Trok mieli okazję poznać postać Profesora z relacji osób, które go znały, współpracowały z nim, dla których był przyjacielem, kierownikiem, lecz też, na przykład, ojcem. Takiej informacji nie znaleźliby w innych źródłach informacyjnych. Jest to nieocenione doświadczenie.
Na zakończenie uroczystości głos zabrał także dyrektor szkoły Romuald Grzybowski. Od 2010 roku Szkoła Podstawowa w Starych Trokach nosi imię profesora Andrzeja Stelmachowskiego. Taką decyzję podjęła Rada Samorządu Rejonu Trockiego z inicjatywy posła na Sejm RL Jarosława Narkiewicza.
Profesor Andrzej Stelmachowski, jako prezes Wspólnoty Polskiej, finansowo wspierał modernizację i rozbudowę polskich szkół na Litwie. Nie miał korzeni kresowych, ale był oddany Kresom. Opiekował się również szkołą w Starych Trokach.
Dzięki finansowemu wsparciu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” powstała dobudówka szkoły i sala sportowa, odnowiono pracownie szkolne, bibliotekę, stołówkę. Renowacja szkoły pomogła uchronić tę placówkę przed zlikwidowaniem.
Dyrektor szkoły podkreślił, jak wielkim zaszczytem, a zarazem obowiązkiem, jest nosić imię tak ważnej osoby jak Andrzej Stelmachowski: „Dla nas, Polaków na Wileńszczyźnie, profesor Stelmachowski był przyjacielem, doradcą. To, że stanowimy dzisiaj zgraną, zorganizowaną grupę społeczną, zawdzięczamy w wielkiej mierze właśnie profesorowi. Cieszymy się, że właśnie nasza szkoła pielęgnuje pamięć o nim”.
Dziękując za piękne spotkanie, zaprosił wszystkich obecnych na sali na uroczystość 10-lecia nadania imienia Andrzeja Stelmachowskiego naszej szkole, które będziemy obchodzić w kwietniu 2020 roku.
Popołudnie grupa spędziła pod opieką Pani Ireny Szirkowiec z Działu Programowego Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" w Centrum Nauki Kopernik. Była to możliwość zwiedzenia i eksperymentowania m.in. przy ponad 200 eksponatach w laboratorium fizycznym, chemicznym, biologicznym, pracowni robotycznej i in. Kilka godzin minęło bardzo szybko i już musieliśmy przejść do multimedialnego planetarium, gdzie odbył się pokaz gwiezdnego nieba i wykład o gwiazdozbiorach.
Tegoż wieczoru mieliśmy jeszcze jedną bardzo ważną misję. Jako szkoła nosząca miano Prof. Andrzeja Stelmachowskiego, nie mogliśmy powrócić na Litwę bez złożenia hołdu swojemu Patronowi. Na warszawskich Powązkach, na grobie profesora zapaliliśmy znicze, złożyliśmy wieniec oraz odmówiliśmy modlitwę „Anioł Pański”.
Zmęczeni, lecz pełni pozytywnych emocji i wrażeń udaliśmy się do Domu Polonii w Pułtusku, gdzie mieliśmy zapewnione posiłki i noclegi.
W imieniu całej społeczności Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach pragniemy podziękować Marszałkowi Senatu Rzeczpospolitej Polskiej Stanisławowi Karczewskiemu, Stowarzyszeniu "Wspólnota Polska" za zaproszenie na otwarcie wystawy „Profesor Andrzej Stelmachowski Marszałek Senatu I kadencji”, za wspaniałą możliwość odwiedzić Warszawę, za możliwość poznać postać Patrona szkoły od osób, które Go znały.
Irena Orłowa, Elwira Lavrukaitienė
nauczycielki Szkoły Podstawowej
im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach